Ta rozmowa regeneracyjna z cyklu „Z technologią w tle” jest inna niż zwykle. Jest zaproszeniem na wyjątkową wystawę do Centrum Nauki Kopernik zatytułowaną – „Przyszłości jest dziś”. Zobaczysz na niej, jak technologia wpływa na naszą rzeczywistość, życie i biznes. Moją rozmówczynią jest Anna Skrzypek-Duda – kuratorka pierwszej części wystawy. Zapraszam do posłuchania lub przeczytania artykułu podsumowującego rozmowę.
„Przyszłość jest dziś” – o czym jest ta wystawa?
Wystawa „Przyszłości jest dziś” to opowieść o niedalekiej przyszłości, która zaczyna się dziś. Będzie dostępna dla zwiedzających do 2029 roku i na bieżąco uaktualniana. Prezentowane są na niej rozwiązania technologiczne, które albo już funkcjonują, albo za chwilę będą wdrażane.
Nad wystawa pracowało trzech kuratorów wraz z zespołem. Ania odpowiedzialna była za część „Cyfrowy Mózg”; Jacek Błoniarz-Łuczak za część „Misja Ziemia”, a Niko Krawczyk-Zieliński za część „Człowiek 2.0”
Zapytałam Anię, jaki jest cel wystawy? W odpowiedzi usłyszałam, że jest nim uświadomienie, że nasze codzienne, dzisiejsze wybory przynoszą konsekwencje już jutro. Mając świadomość ich wpływu na nasze życie, możemy myśleć o nich w sposób bardziej odpowiedzialny. Podstawowe i najważniejsze cele tej wystawy to:
- rzetelne pokazanie złożoności problemów, które są przed nami lub, z którymi już się borykamy,
- mobilizacja do aktywnego myślenia, działania i współtworzenia jutra oraz zastanowienia się, jakiej przyszłości chcemy, jak mogłaby ona wyglądać,
- zachęta do wzięcia odpowiedzialności za przyszłość i krytycznego myślenia.
Twórcy wystawy starali się zaprezentować różne rozwiązania technologiczne w neutralnym kontekście bez oceniania ich jako dobre czy złe, by każdy zwiedzający wyrobił sobie własne zdanie. Ma to skłonić do poczucia sprawczości i odpowiedzialności za przyszłość. Autorzy wystawy starali się pokazać rozwiązania technologiczne z perspektywy mocno humanistycznej. Bliska i najciekawsza dla Ani jest osobista relacja człowieka z technologią.
Jak mówi Ania Centrum Nauki Kopernik w swoim założeniu ma zachęcać ludzi do myślenia, odkrywania, samodzielności. To istota jego działania – otwartość i pozwolenie sobie na popełnianie błędów. Bez zgody na błędy blokujemy w sobie ciekawość, chęć zadawania pytań i odkrywania.
Najciekawsze eksponaty na wystawie „Przyszłość jest dziś”
W pierwszej części wystawy zatytułowanej „Cyfrowy Mózg?” jest grupa eksponatów poświęconych relacjom. Poruszają one zagadnienia osobistej, niekiedy wręcz intymnej relacji człowieka z technologią. Najbardziej wymowny zdaje się eksponat „W związku z robotem”. To produkt dostępny w sklepie w Japonii. Towarzyszka życia przeznaczona dla mężczyzn. Postać wyświetlana w obrębie kapsuły, którą mężczyzna może wykreować w dowolny sposób pod względem wyglądu i zachowania. Jej istotą jest codzienne towarzyszenie właścicielowi. Budzi go rano, przypomina o śniadaniu, informuje o pogodzie. W ciągu dnia wysyła wiadomości tekstowe, a gdy wraca do domu, zapala światło, by miał wrażenie, że ktoś na niego czeka. Ma zaspokajać potrzebę bliskości i relacji z drugim człowiekiem. Produkt ten funkcjonuje na rynku azjatyckim. Było kilka sytuacji, gdy właściciele wzięli z nim ślub (producent przekazuje certyfikat związku). To sposób na samotność i wypełnienie pustki, gdy człowiek nie ma relacji z drugą osobą. Technologia staje się tutaj substytutem. W świecie Dalekiego Wschodu podejście do technologii jest zupełnie inne. Jest na nią znacznie większa otwartość. Na rynkach zachodnich produkt się jeszcze nie pojawił.
W Japonii są bardzo rozwinięte badania nad robotami opiekuńczymi. Ich wykorzystanie w domach opieki jest znacznie większe niż w krajach zachodnich. Zdarzają się pogrzeby zwierzątek robotycznych.
Kolejny ciekawy eksponat to obraz w ramie podobnej do klasycznego dzieła sztuki. Tylko w jego przypadku sytuacja jest odwrócona. To nie my oceniamy dzieło sztuki, ale ono ocenia nasze walory estetyczne. Jest kapryśne i nieobiektywne, więc kontakt z nim to momentami nieprzyjemne doświadczenie. Algorytm ukryty w eksponacie jest radykalny w ocenach i większość osób ocenia bardzo nisko. Eksponat ten ma pokazać, że za każdym oprogramowaniem stoi twórca. To, w jaki sposób oprogramowanie czy algorytm funkcjonuje, odzwierciedla preferencje twórcy. Ma on pokazywać, że warto podchodzić do technologii w sposób krytyczny. Często zakładamy, że jest ona obiektywna i pozbawiona ludzkich, emocjonalnych naleciałości, a nie jest to prawdą. Nawet sztuczna inteligencja korzysta z ogromnej bazy danych obarczonej różnymi uprzedzeniami. Wiedza na ten temat pozwala podejmować bardziej świadome decyzje, a nie być jedynie biernym użytkownikiem.
Na wystawie zobaczymy również eksponat pokazujący, jak futurologia łączy się ze sztuką. Projekt fotograficzny – para, w którym on decyduje się na terapie zatrzymujące proces starzenia, a ona nie i u niej starzenie postępuje naturalnie. Tu pojawia się pytanie, dylemat, na ile chcemy skorzystać w przyszłości z tego typu rozwiązań?
Przyszłość medycyny
Kolejną dziedziną nauki pokazaną na wystawie w części „Człowiek 2.0” w kontekście przyszłości z technologią w tle jest medycyna. Współczesna technologia coraz mocniej wchodzi w tę gałąź nauki i może mocno działać na naszą korzyść, np. dzięki celowanym terapiom pomocnym w leczeniu nowotworów.
„Przyszłość jest dziś” – największa duma
Zapytałam Anię, co w związku z wystawą jest dla niej największą dumą. Odpowiedziała, że współpraca z różnorodnym zespołem, co było i zaletą i wyzwaniem oraz fakt, że cieszy się ona dużą popularnością wśród odwiedzających.
Refleksja intelektualna jako forma interakcji
Wystawa „Przyszłość jest dziś” jest nietypowa również dlatego, że interakcja z nią polega na refleksji intelektualnej, zadawaniu sobie pytań o to, jak może wyglądać nasza przyszłość i jaka w tym nasza rola.
Moja rozmowa z Anią zdecydowanie nie wyczerpuje tematu wystawy, ale taki też był jej cel – dać przedsmak, wzbudzić ciekawość i zachęcić do jej obejrzenia w Centrum Nauki Kopernik. To wystawa, której nie da się opowiedzieć, to trzeba zobaczyć i doświadczyć.
Już 21 marca 2024 r. kolejna edycja Open Forum – „Przyszłość technologii. Potęga świadomości”. Ania wchodzi w skład rady programowej. Jeśli masz ochotę spotkać się z nami, zapraszam po bilet na wydarzenie.
Tematyka tego odcinka
Z Anną Skrzypek-Duda rozmawiam o:
- bliskiej przyszłości, która zaczyna się dziś,
- różnych perspektywach przyszłości,
- najciekawszych eksponatach pokazujących kierunek zmian.
Anna Skrzypek-Duda
Kuratorka i exhibit developerka, Centrum Nauki Kopernik.
Absolwentka historii sztuki i podyplomowych studiów dla menedżerów kultury. Od 2008 roku pracuje w Centrum Nauki Kopernik, gdzie zajmuje się tworzeniem eksponatów i wystaw.
Współorganizowała program działań kulturalnych Centrum Nauki Kopernik.
Kuratorka dwóch wystaw poświęconych szansom i wyzwaniom związanym z rozwojem sztucznej inteligencji i technologii cyfrowych: Machina Sapiens w trakcie Festiwalu Przemiany w 2018 roku oraz nowej wystawy stałej „Przyszłość jest dziś. Cyfrowy mózg?” udostępnionej w 2021 roku.
Obecnie pracuje nad kolejnymi eksponatami do wystawy „Przyszłość jest dziś”.
W wolnym czasie współtworzy Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie, gdzie od 2016 roku przygotowuje wystawy malarstwa, fotografii, rysunków i ilustracji.
