Mimo że mamy XXI wiek, tematów tabu nadal jest wiele. Unikanie ich, nie sprawia, że znikają, co więcej niewiedza może przyczyniać się do choroby, cierpienia, śmierci. Dlatego w tej Rozmowie Regeneracyjnej
z dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak poruszam jeden z tematów tabu – HIV i AIDS, o których się nie mówi. Statystyki rok do roku pokazują, że ilość zakażeń HIV i innych chorób przenoszonych drogą płciową rok do roku drastycznie rośnie. Zachęcam Cię do posłuchania tego odcinka lub przeczytania artykułu, w którym znajdziesz najważniejsze informacje z naszej rozmowy. Wiedza i świadomość mogą wpłynąć na życie Twoje i Twoich bliskich.
HIV i AIDS – jak problem wygląda dziś?
Problem HIV i AIDS w Polsce regularnie narasta. Jak mówi moja rozmówczyni, jest to efekt dwóch czynników:
- braku edukacji w tym temacie,
- tabuizowania tematu związanego z chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Do tego dochodzi tocząca się od wielu miesięcy polityczna dyskusja na temat seksualizacji młodzieży i nagonka na edukację seksualną.
Nadal mamy w głowie obraz HIV i AIDS z lat 80. i 90., kiedy to wpajano nam obraz i przekonanie, że dotyczą one grup marginesu społecznego – homoseksualistów, osób przyjmujących substancje psychoaktywne i świadczących usługi seksualne. W efekcie przeciętny Polak myślał (a wielu nadal myśli) – mnie to nie dotyczy. Tymczasem HIV i AIDS to tematy dotyczące wszystkich osób aktywnych seksualnie!
Mamy coraz większe otwarcie na rozwody, wolne związki, eksperymentowanie przez młodych, zanim zdecydują się na formalne związki. Tyle tylko, że nadal zbyt mało osób zdaje sobie sprawę, że oprócz ciąży są jeszcze inne konsekwencje niezabezpieczonego seksu, m.in. choroby przenoszone drogą płciową.
Najnowsze dane PZH pokazują ogromny wzrost w obszarze zakażeń chorób przenoszonych drogą płciową rok do roku. Brakuje nam elementarnej wiedzy.
- Tylko co 10 Polak robi test w kierunku HIV.
- 87% z nas uważa, że temat ich w ogóle nie dotyczy i nie widzi powodu, by się testować.
- Ponad połowa osób dowiadujących się o zakażeniu, to osoby z wieloletnim zakażeniem.
- Lekarze mający obowiązek testowania kobiet w ciąży w I i III trymestrze nie robią tego lub robią zbyt rzadko (w Warszawie 45% kobiet jest testowanych, w innych regionach Polki poniżej 20%).
- Niektórzy lekarze mają trudność z zaproponowaniem pacjentom testu na HIV, gdy „porządna” kobieta przychodzi do nich z mężem.
HIV i poczucie winy, czyli samotność zakażonych
Osoby żyjące z HIV mają silne poczucie winy, bo zakażenie wirusem nadal jest społecznie źle odbierane i postrzegane jako coś złego.
Mówi się o HPV wywołującym raka szyjki macicy, nie stygmatyzuje się osób z rakiem płuc, które przez wiele lat paliły papierosy, a osoby z wirusem HIV nadal muszą się ukrywać, by uniknąć społecznego ostracyzmu. Niezwykle trudno jest przebić się z tą tematyką na szersze pole. Nie mówi się o tym w mediach, w szkole, u lekarza, z partnerem… W efekcie niewiele osób wie, jak wielki progres w temacie HIV dokonał się w medycynie przez ostatnie lata.
Aspekt społeczny życia z tajemnicą jest niezwykle ciężki dla osób zarażonych, ale bardzo trudno to zmienić. Magdalena próbowała zrobić kampanię o osobach z wirusem HIV. Jednak te, które zna, obawiają się reakcji społecznej rodziców w przedszkolu dzieci, sąsiadów w małej miejscowości, współpracowników. 40% osób z HIV nie mówi o swoim zakażeniu nawet rodzicom.
Czym różni się HIV od AIDS – kilka faktów, które warto znać
Zapytałam moją rozmówczynię, czym różni się HIV od AIDS, jakie są objawy, metody leczenia, rokowania. W odpowiedzi usłyszałam, że:
- HIV to wirus,
- AIDS to zespół chorób wywołanych przez niedobór odporności, wirus HIV atakuje ją i niszczy, prowadząc do pojawienia się chorób, które nie dotyczą osób niezakażonych lub, z którymi organizm zdrowej osoby jest sobie w stanie poradzić,
- u osób z niewykrytym lub nieleczonym wirusem HIV AIDS rozwija się około 8-10 lat,
- HIV nie daje konkretnych, specyficznych symptomów, w momencie gdy wirus szybko się namnaża, mogą pojawić się objawy podobne do grypy lub COVID – bardzo wysoka gorączka, powiększone węzły chłonne, bóle stawów, czasem wysypka, po 2-3 tygodniach objawy samoczynnie mijają,
- test na HIV w laboratorium należy zrobić nie wcześniej niż 6 tygodni po niezabezpieczonym stosunku seksualnym, w badaniu szybkim (z palca) wykrywany jest dopiero po 3 miesiącach,
- do zakażenia nie dochodzi przy każdym stosunku seksualnym,
- aby mieć pewność, że nie jest się zarażonym wirusem HIV, dwie osoby w związku muszą być przetestowane i wzajemnie wierne.
Najważniejsza informacja jest taka, że od 1996 roku dostępne są leki antyretrowirusowe blokujące namnażanie się wirusa HIV. Kiedyś musiały być one bardzo restrykcyjnie przyjmowane. Obecnie bierze się 1 tabletkę dziennie lub zastrzyk raz na 2 miesiące i nie doprowadza się do AIDS.
Program UNAIDS, działający w ramach ONZ, zakłada, że jeśli zainwestujemy w profilaktykę i leczenie, to do 2030 roku wyeliminujemy AIDS.
Zgodnie z najnowszą wiedzą, lecząc wirusa HIV bezpłatnymi lekami dostępnymi w Polsce, nie mamy ryzyka zachorowania na AIDS. Leki przyjmuje się do końca życia, ale HIV nam go nie odbiera. Współczesne leki na wirusa są skuteczne i pozwalają go kontrolować. Kilka lat temu potwierdzono, że jeżeli bierzemy leki regularnie, po około 3-6 miesiącach mamy niewykrywalny poziom wirusa w organizmie. Co więcej, poziom wirusa jest tak niski, że nie zagraża w kontaktach seksualnych. U zakażonych kobiet w ciąży przyjmujących leki ryzyko zarażenia dziecka jest poniżej 1%.
Tabu wokół seksualności zsuwa nasz kraj na margines mało cywilizowanego kraju.
Działania Fundacji Edukacji Społecznej, prowadzonej przez Magdalenę, skupiają się obecnie na testowaniu, by nie było późnych diagnoz, a osoby zakażone mogły odpowiednio szybko reagować.
Profilaktyka HIV – to potrzebujemy wiedzieć!
To, co dziś przeraża to fakt, że ludzie umierają na AIDS, bo nie mamy profilaktyki. Od 40 lat mamy dostęp do prezerwatyw, które są skuteczne w przypadku HIV. Wirus znajduje się w wydzielinie z narządów płciowych, we krwi i mleku matki, jeśli jest ona zakażona. Kontakt narządy płciowe usta, czyli seks oralny to również ryzyko zakażenia. Alternatywą i profilaktyką są tutaj leki antyretrowirusowe, które mogą być stosowane również przez osoby niezakażone. Regularnie przyjmowane, stanowią barierę dla wirusa HIV. Ta metoda jest skuteczna w około 90%.
Fundacja Edukacji Społecznej prowadzi kampanię promującą testowanie również w firmach. Testy połączone są z poradnictwem. Bez względu na wynik nikt nie zostaje sam. Organizatorzy akcji wspierają, informują, kierują do lekarzy czy terapeutów. Testy przeprowadzane są również na imprezach. Co ważne nikogo się nie ocenia. Nie ma znaczenia orientacja seksualna, ilość partnerów. To, co fundacja stara się robić, to w zależności od tego kto, jaki ma styl życia seksualnego, podpowiedzieć formę profilaktyki na przyszłość, bo profilaktyka jest tańsza niż leczenie.
Pierwszym krokiem w kierunku zmiany jest zmiana naszego myślenia i rozpoczęcie dialogu, bo niemówienie jest najgorsze, a seksualność jest częścią nas.
Mam nadzieję, że ta Rozmowa Regeneracyjna będzie moją małą cegiełką, która w jakimś stopniu przyczyni się do tego, by odczarować temat tabu, jakim jest HIV i AIDS, pomoże edukować i uchroni choćby małe grono osób przed zakażeniem oraz konsekwencjami jego wieloletniego niewykrycia.
Na koniec mam pytanie do biznesu – Czy wiecie, co się wydarzy, gdy zaczniemy o tym głośno mówić? 26 października 2023 r. spotykamy się w Gdańsku na konferencji Open Forum Local, by rozmawiać o różnorodności. Jedną z panelistek będzie dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak. Zachęcam Cię do zapoznania się z tematyką wydarzenia. Jeśli uznasz, że to coś dla Ciebie, spotkajmy się!
Bilety na konferencję znajdziesz TUTAJ.
Tematyka odcinka
Z dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak rozmawiam o:
- HIV i AIDS,
- życiu z wirusem,
- możliwościach leczenia HIV,
- profilaktyce.
dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak – prezeska Zarządu Fundacji Edukacji Społecznej, pedagożka, edukatorka seksualna, socjolożka, certyfikowana edukatorka, konsultantka i doradczyni HIV/AIDS. Członkini Światowego (International AIDS Society), Europejskiego (European AIDS Clinical Society) i Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (PTnAIDS). Współautorka Polskich Rekomendacji „Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV”, członkini European AIDS Treatment Group oraz członkini zespołu opiniującego w Europejskiej Akademii Pacjentów (EUPATI).
Koordynatorka i doradczyni Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych oraz Mobilnego Serwisu Redukcji Szkód i Akademii Pozytywnego Życia, autorka wielu publikacji i programów edukacyjnych, uhonorowana Czerwoną Kokardką – symbolem solidarności z osobami żyjącymi z HIV i AIDS, ich rodzinami i przyjaciółmi – przyznawaną z okazji Światowego Dnia AIDS obchodzonego rokrocznie 1 grudnia.
